Płaca minimalna pełni bardzo ważną rolę pod względem społecznym. Jej podstawowym zadaniem jest ochrona pracownika przed stosowaniem przez pracodawcę wyzysku polegającego na wypłacie zbyt niskiego wynagrodzenia za pracę. Wpływa ona także w bardzo poważnym stopniu na gospodarkę całego państwa.
Co to jest płaca minimalna?
Pojęcie „płaca minimalna” stanowi potoczne określenie minimalnego wynagrodzenia z pracę. Oznacza ono najniższe wynagrodzenie, jakie pracodawca zobowiązany jest wypłacać pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę.
Musisz wiedzieć, że wszelkie kwestie z tym związane reguluje ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tj. Dz. U. z 2020 r., poz. 2207).
Zgodnie z wyżej przywołaną ustawą, do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika na potrzeby jego ustalenia wg przepisów o płacy minimalnej, przyjmuje się przysługujące mu składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych, a więc wypłacanych lub wydawanych w naturze, po odpowiednim przeliczeniu.
Przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się:
- nagrody jubileuszowej,
- odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
- dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,
- dodatku za staż pracy.
W jaki sposób ustalana jest wysokość płacy minimalnej?
Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę jest corocznie przedmiotem negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego. Zasiadają w niej przedstawiciele rządu, związków zawodowych i organizacji pracodawców.
Jak ten proces wygląda?
Rada Ministrów, w terminie do 15 czerwca każdego roku, przedstawia Radzie propozycję wysokości minimalnego wynagrodzenia w roku następnym, Ta zaś uzgadnia ją w terminie 30 dni od dnia jej otrzymania.
Następnie, wysokość minimalnego wynagrodzenia, podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów, w terminie do dnia 15 września każdego roku.
Co, jeżeli jednak Rada Dialogu Społecznego nie uzgodni wysokości minimalnego wynagrodzenia we wskazanym terminie? Wówczas dokonuje tego Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, w terminie do dnia 15 września każdego roku. Nie może ono być jednak niższe od propozycji przedstawionej Radzie Dialogu Społecznego.
Zaznaczyć należy, iż wysokość minimalnej stawki godzinowej jest corocznie waloryzowana o wskaźnik wynikający z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia ustalonej na rok następny przez wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującą w roku, w którym odbywają się negocjacje z Radą Dialogu Społecznego.
Jeżeli prognozowany na rok następny wskaźnik cen, wynosi:
- co najmniej 105% – ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia: od dnia 1 stycznia i od dnia 1 lipca,
- mniej niż 105% – ustala się jeden termin zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia: od dnia 1 stycznia.
Ile obecnie wynosi płaca minimalna?
Wysokość płacy minimalnej obecnie określona jest rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r. (Dz. U. poz. 1952).
Zgodnie z nim, od dnia 1 stycznia 2023 roku ustala się minimalne wynagrodzenie za pracę w wysokości 3490 zł. Jest to kwota brutto. Oznacza to, że odliczane są od niej składki należne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, a więc emerytalna, rentowa oraz chorobowa. Od pozostałej kwoty odejmowana jest też zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT). Powoduje to, że „na rękę” pracownik musi otrzymywać nie mniej niż 2709,48 złotych.
Od 1 lipca 2023 roku płaca minimalna wzrosła do kwoty 3600 zł brutto, a więc ponad 2780 zł netto.
Jakie są konsekwencje wypłacania wynagrodzenia poniżej płacy minimalnej?
Wypłacanie wynagrodzenia za pracę w wysokości niższej, aniżeli wynikająca z przepisów o płacy minimalnej, stanowi naruszenie praw pracownika.
Zgodnie z art. 282 § 1 Kodeksu pracy osoba, która wbrew obowiązkowi bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń wysokości wynagrodzenia za pracę – podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Dodać także trzeba, że jeżeli w danym miesiącu, z uwagi na terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy, wynagrodzenie pracownika jest niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia, wówczas pracodawca ma obowiązek jego uzupełnienia do tej wysokości w postaci wyrównania. Wypłaca się je za okres każdego miesiąca łącznie z wypłatą wynagrodzenia.
Jakie jest znaczenie płacy minimalnej dla gospodarki państwa?
Płaca minimalna, poza zapewnieniem ochrony pracownikom, wpływa także w bardzo poważnym stopniu na gospodarkę całego państwa, przy czym wskazać można zarówno jego pozytywne, jak i negatywne strony.
Do tych pierwszych należą:
- zwiększenie wysokości przeciętnych płac i przyczynienie się przez to do przyspieszenia tempa wzrostu i rozwoju innowacyjności gospodarki,
- szybszy wzrost PKB, co powoduje zwiększenie dobrobytu obywateli państwa,
- wzmocnienie popytu w gospodarce.
Do negatywnych aspektów istnienia płacy minimalnej należy zwiększenie obciążenia pracodawców kosztami wynikającymi ze stosunku pracy. To siłą rzeczy „zachęca” ich do tego, by zatrudniać osoby bez umowy o pracę, a więc „na czarno”. Wówczas bez konieczności wypłacania wynagrodzenia w tej wysokości i odprowadzania podatków oraz składek.
Podnoszenie najniższego wynagrodzenia przyczynia się także do wzrostu bezrobocia i sprzyja powstawaniu inflacyjnej spirali płacowo-cenowej. Obniża ona także konkurencyjność gospodarki.